sobota, 20 czerwca 2009

Nadzór nad samorządem

Nadzór nad działalnością samorządu w zakresie i formach określonych ustawą = sprawuje Minister Sprawiedliwości (MS).

Zaskarżanie uchwał przez MS = Organy samorządu przesyłają MS odpis każdej uchwały w terminie 21 dni od daty jej podjęcia.

MS zwraca się do SN o uchylenie sprzecznych z prawem uchwał organów w terminie 3 m-cy od dnia ich doręczenia. Jeżeli zaskarżona uchwała rażąco narusza prawo, termin ten wynosi 6 m-cy.

SN = utrzymuje zaskarżoną uchwałę w mocy bądź uchyla ją i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, ustalając wytyczne co do sposobu jej załatwienia. Skargę spóźnioną Sąd Najwyższy pozostawia bez rozpoznania.

Inicjatywa MS = MS może zwrócić się do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych lub KRRP o podjęcie uchwały w określonej sprawie. Uchwała powinna być podjęta:

  • uchwała KRRP - w terminie 2 m-cy,
  • uchwała KZRP - na najbliższym Zjeździe.

Sprzeciw MS = Rada OIRP zawiadamia, w terminie 30 dni, MS o każdej uchwale o wpisie na listę radców lub aplikantów radcowskich, jak i o odmowie wpisu.

Wpis na listę uważa się za dokonany, jeżeli MS nie sprzeciwi się w terminie 30 dni od dnia otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego. MS wyraża sprzeciw w formie dec. administracyjnej. Sprzeciw MS może być zaskarżony przez zainteresowanego do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia sprzeciwu.

MS jako organ odwoławczy (III) od uchwał prezydium KRRP wydanych (II) na skutek odwołań od uchwał rady OIRP (I) w spr.:

  • zawieszenia,
  • skreślenia z listy.

Uchwały rady OIRP w spr. zawieszenia oraz skreślenia z listy radców powinny być podjęte w terminie 30 dni od powzięcia wiadomości o zaistnieniu przyczyn.

Od uchwały, zainteresowanemu służy odwołanie do Prezydium KRRP w terminie 14 dni od dnia doręczenia uchwały. Uchwała Prezydium KRRP powinna być podjęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia odwołania.

Od uchwały Prezydium KRRP zainteresowanemu służy odwołanie do MS, zgodnie z kpa.

Od ostatecznej decyzji MS zainteresowanemu oraz Prezydium KRRP służy skarga do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji.

Nadzór przejawia się w:

  • organy samorządu przesyłają Ministrowi Sprawiedliwości odpis każdej uchwały w terminie 21 dni od daty jej podjęcia - art. 47.1
  • MS ma prawo zwrócić się do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznych z prawem uchwał organów samorządu w terminie 3 miesięcy od dnia ich doręczenia. Jeżeli zaskarżona uchwała rażąco narusza prawo, termin ten wynosi 6 miesięcy (Sąd utrzymuje zaskarżoną uchwałę w mocy bądź uchyla ją i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania właściwemu organowi samorządu, ustalając wytyczne co do sposobu jej załatwienia. Skargę spóźnioną Sąd Najwyższy pozostawia bez rozpoznania) – art. 47.2
  • konieczności zawiadamiania przez radę okręgowej izby radców prawnych w terminie 30 dni, MS o każdej uchwale o wpisie na listę radców prawnych lub aplikantów radcowskich, jak i o odmowie wpisu – art.311,
  • możliwości złożenia sprzeciwu od wpisu, o którym mowa powyżej, przez MS w terminie 30 dni od daty otrzymania uchwały wraz z aktami osobowymi wpisanego (sprzeciw wymaga uzasadnienia i może być zaskarżony przez zainteresowanego do sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia sprzeciwu – art. art.311,
  • przeprowadzeniu egzaminu konkursowego na aplikację radcowską przez komisje egzaminacyjne do spraw aplikacji radcowskiej przy Ministrze Sprawiedliwości – art. 331 ustawy,
  • MS jest organem wyższego stopnia w stosunku do komisji - art. 331 ustawy,
  • MS uprawniony jest również do wyznaczania terminu egzaminu,
  • możliwości zwrócenia się do Krajowego Zjazdu Radców Prawnych lub Krajowej Rady Radców Prawnych o podjęcie uchwały w określonej sprawie należącej do właściwości samorządu (Uchwała Krajowej Rady Radców Prawnych powinna być podjęta w terminie dwóch miesięcy, a uchwała Krajowego Zjazdu Radców Prawnych na najbliższym Zjeździe) – art. 48,
  • możliwości wnoszenia kasacji do Sądu Najwyższego od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w II instancji – art. 622
  • nadzorowaniu wykonywania przez rady okręgowe izb radców prawnych zadań polegających na przeprowadzaniu kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu zawodu (MS otrzymuje raz w roku - do dnia 15 marca, od dziekanów rad oirp sprawozdania z kontroli przeprowadzonych w poprzednim roku kalendarzowym) – art. 227 ustawy o rp,
  • MS może polecić wszczęcie dochodzenia albo postępowania przed sądem dyscyplinarnym przeciwko radcy prawnemu lub aplikantowi radcowskiemu - przysługują prawa strony – art. 681 1a,
  • Rzecznik dyscyplinarny doręcza Ministrowi Sprawiedliwości odpisy postanowień o wszczęciu dochodzenia oraz informuje MS o wniesieniu do sądu dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego lub o skierowaniu wniosku o ukaranie do dziekana rady okręgowej izby radców prawnych -art. 682,
  • Ministrowi Sprawiedliwości oraz osobom przez niego upoważnionym przysługuje w każdym stadium postępowania prawo wglądu do akt i żądania informacji o wynikach postępowania dyscyplinarnego, jak również prawo żądania prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych bądź postanowień wraz z aktami sprawy - art. 705,
  • Od uchwały Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych w przedmiocie zawieszenia prawa do wykonywania zawodu, wpisu i skreślenia z listy radców prawnych (art. 28 i 31), zainteresowanemu przysługuje skarga do MS
  • Ustawa tworzy delegacje ustawowe dla MS do wydania rozporządzeń w szeregu sprawach np. opłaty za czynności, strój, postępowanie dyscyplinarne itd.

Pomimo, że nadzór sprawuje MS, Krajowa Rada Radców Prawnych przedstawia corocznie informację o funkcjonowaniu samorządu Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej.

Nowelizacje ustawy o radcach prawnych z 2005 i z 2007 r. znacząco ograniczyły kompetencje organów samorządu zawodowego.

 7.1 Samorządowi odebrane zostały w 2005 r. uprawnienia do uregulowania zasad i trybu przeprowadzania konkursu na aplikację radcowską (następstwo wyroku Trybunału Konstytucyjnego). Udział przedstawicieli samorządu w zespole przygotowującym pytania i komisjach konkursowych jest znikomy (dwie osoby na siedem). Cała sfera decyzyjna z tego zakresu przeszła w gestię MS, a rady izby obciążone zostały wyłącznie obowiązkami o charakterze organizacyjnym. Ten stan rzeczy nie został zmieniony wyrokiem Trybunału z 2006 r.

 Podobne uregulowania nowela z 2005 r. wprowadziła do przeprowadzania egzaminów radcowskich, co jednak spotkało się z negatywną oceną Trybunału Konstytucyjnego w wyroku z 2006 r. Obecnie brak jest więc regulacji prawnej umożliwiającej przeprowadzenie egzaminu radcowskiego (poza egzaminami dla aplikantów wpisanych na listę przed wejściem w życie noweli z 2005 r.) Przyjęty ostatnio przez rząd projekt zmiany w naszej ustawie przewiduje daleko idącą korektę formuły egzaminu radcowskiego, ale w zespole do spraw pytań i komisjach egzaminacyjnych ma być zachowany parytet przedstawicieli Ministra i radców prawnych (po 4 osoby). Samorząd nie miałby jednak mieć wpływu (poza wyrażaniem opinii) na treść rozporządzeń wykonawczych dotyczących egzaminu jak i decyzji Ministra dotyczące zatwierdzania pytań i tematów, powoływania przewodniczących zespołu i komisji, itp.

 7.2 Zmiana naszej ustawy w 2007 r. spowodowała dalsze ograniczenia samorządności zawodowej. I tak:

  • zakres i formy nadzoru MS nad działalnością samorządu określa nie tylko ustawa o ustroju naszego zawodu, ale może to wynikać z innych ustaw;
  • Minister może wystąpić do Sądu Najwyższego o uchylenie sprzecznej z prawem każdej uchwały każdego organu, Sąd Najwyższy uchylając uchwałę ustala wytyczne co do sposobu załatwienia sprawy;
  • Minister może polecić samorządowemu rzecznikowi dyscyplinarnemu nie tylko wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, ale i skierowanie sprawy do sądu dyscyplinarnego (w oparciu o materiały Ministra i wbrew stanowisku rzecznika). Minister może również odwołać się od każdego orzeczenia i postanowienia kończącego postępowanie w sprawie;
  • Od uchwały odwoławczej Prezydium KRRP w sprawach wpisowych przysługuje stronie jeszcze jedno odwołanie do Ministra. Minister może więc w tym trybie zakwestionować odmowę wpisu z przyczyn rękojmiowych (na taką decyzję Ministra możemy się skarżyć do sądu administracyjnego).
  1. Przyjęcie i wniesienie do Sejmu projektu ustawy o odebraniu samorządowi postępowania dyscyplinarnego oznaczałoby praktyczną likwidację samorządności zawodowej. Pozostawałoby to w oczywistej sprzeczności z art. 17 Konstytucji, ale w tym kontekście należy widzieć zapowiadaną w kampanii wyborczej konieczność zmiany Konstytucji m.in. dla skutecznej walki z korporacjami.
  2. Nie ulega wątpliwości, że powyższe zmiany jak i ewentualne przyszłe, oparte na projekcie rządowym dotyczącym zmiany naszej ustawy w następstwie wyroku TK, jak i odebrania nam postępowania dyscyplinarnego powinny zostać poddane ocenie konstytucyjnej i ewentualnie zostać zaskarżone do Trybunału.
  3. W przygotowanym projekcie ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej przewiduje się przeniesienie uprawnień dotyczących kontroli i jakości świadczonej pomocy prawnej i ustalania jej standardów z samorządu zawodowego do rządowego organu nadzorującego taką pomoc. Krajowa Rada wniosła w tej sprawie sprzeciw.
  4. Uchwalona już możliwość karania dziekanów za nieudzielenie odpowiedzi na sygnalizację sądu, jak i przewidziany w projekcie ustawy o opłatach za czynności pomocy prawnej obowiązek organów samorządu do zbierania, analizowania i oceny dodatkowych oświadczeń majątkowych składanych przez radców prawnych – wskazują na zupełne niezrozumienie istoty samorządności zawodowej. Samorządność taka jest przecież instytucją państwa obywatelskiego, przy pomocy której realizowane są konstytucyjne zasady pomocniczości i decentralizacji.