Radca prawny podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych korzysta z ochrony prawnej przysługującej sędziemu i prokuratorowi (art. 12 ust. 1 URP)
Przepis ten stosuje się odpowiednio do aplikantów radcowskich.
Ochrona prawna oznacza, że r.p. został zrównany z sędzią i prokuratorem jako "funkcjonariuszami publicznymi", w rozumieniu art. 115 § 13 pkt 3 KK, w zakresie tych przepisów KK, które dla funkcjonariusza publicznego, jako pokrzywdzonego, przewidują szczególną ochronę (przestępstwa przeciwko działalności instytucji państwowych – art. 222 i nast. Kodeksu karnego). Zdaniem Z. Klatki, nie oznacza to zrównania radcy prawnego w zakresie immunitetu z sędzią czy prokuratorem (ten w odniesieniu do radcy prawnego został uregulowany w art. 11 ust. 2 URP, o czym poniżej).
Ww. ochrona ma służyć niezakłóconemu wykonywaniu czynności zawodowych, a nie szczególnej ochronie samej osoby.
Ustawa gwarantuje ochronę "podczas i w związku z wykonywaniem czynności zawodowych", a więc nie wystarcza sama zbieżność czasowa czynu karalnego (napaści, zniewagi) z wykonywaniem zawodu; musi jeszcze istnieć związek przyczynowy między czynem sprawcy, a wykonywaniem konkretnej czynności zawodowej. Przyjmuje się, iż ochrona prawna rozciąga się także na czas bezpośrednio przed i po wykonaniu czynności zawodowych, jeśli zachowanie radcy prawnego pozostaje w bezpośrednim z nimi związku (np. w czasie oczekiwania na korytarzu sądowym na rozprawę albo przy opuszczaniu sądu po jej zakończeniu).
Ochroną prawną jest objęte wykonywanie wszystkich czynności zawodowych z zakresu pomocy prawnej, a więc wykonywanie zawodu w sądzie, urzędzie, w kancelarii lub biurze radcy prawnego oraz u klienta (pracodawcy).
Radca prawny przy wykonywaniu czynności zawodowych korzysta z wolności słowa i pisma w granicach określonych przepisami prawa i rzeczową potrzebą (art. 11 ust. 1 URP). Nadużycie wolności, o której mowa powyżej, stanowiące ściganą z oskarżenia prywatnego zniewagę lub zniesławienie strony lub jej pełnomocnika, świadka, biegłego albo tłumacza podlega wyłącznie odpowiedzialności dyscyplinarnej (art. 11 ust. 2 URP).
Immunitet radcowski określony w art. 11 URP ma charakter:
- materialny (tzn. czyn będący przestępstwem wówczas, gdy popełni go "zwykły" obywatel, nie jest przestępstwem, jeśli popełni go osoba objęta immunitetem — tym samym brak podstaw do ścigania i karania za taki czyn, a w postępowaniu dyscyplinarnym nie stosuje się kary kryminalnej) – w odróżnieniu do immunitetu formalnego (gdzie czyn popełniony przez osobę objętą immunitetem jest przestępstwem, ale ograniczeniu lub wyłączeniu ulega możliwość prowadzenia postępowania karnego przeciwko tej osobie);
- bezwzględny (nie może zostać uchylony);
- trwały.
Pozostaje on w ścisłym związku z kwestią wolności słowa i pisma oraz skutków jej nadużycia - r.p., który nadużywając wolności słowa lub pisma przy wykonywaniu czynności zawodowych popełnia przestępstwo zniewagi lub zniesławienia wobec osób wymienionych w ww. przepisie tj. · strony · jej pełnomocnika · świadka · biegłego · tłumacza nie podlega odpowiedzialności karnej lecz wyłącznie dyscyplinarnej.
Ściganie dyscyplinarne — następuje z urzędu, niezależnie od tego czy poszkodowany wystąpił z wnioskiem o ukaranie, czy sąd zwrócił radcy prawnemu uwagę na niewłaściwe zachowanie i czy wystąpił do organów korporacji ze stosowną sygnalizacją.
Nadużycie wolności słowa w stosunku do innych osób niż wymienione w art. 11 ust. 2 URP, bądź nadużycie innego rodzaju niż wskazane w tym przepisie (np. nie związane z wykonywaniem czynności zawodowych) nie jest objęte immunitetem i r.p. dopuszczający się takiego nadużycia poniesie odpowiedzialność karną.
Immunitet odnosi się również do aplikantów radcowskich.