Przynależność radców i aplikantów do samorządu jest obowiązkowa.
Jednostkami organizacyjnymi samorządu posiadającymi osobowość prawną są (IZBY):
- Okręgowe Izby Radców Prawnych - radcowie i aplikanci zamieszkujący w okręgu danej izby
- Krajowa Izba Radców Prawnych – radcowie i aplikanci zamieszkali na terenie kraju.
Zgodnie z art. 40 ust. 2 przynależność radców prawnych i aplikantów radcowskich do samorządu jest obowiązkowa.
Przynależność osób wykonujących zawód radcy prawnego i przygotowywanych do jego wykonywania nie jest dobrowolna, ale nie jest przymusowa. Samorząd tworzą wszyscy radcowie prawni i aplikanci radcowscy, stając się jego członkami przez uzyskanie wpisu na listę, nie ma natomiast przymusu zapisywania się do samorządu. Przynależność do samorządu wynika bezpośrednio z mocy prawa [ustawa mówi bowiem o przynależności obowiązkowej]. Oznacza to, iż radcowie prawni i aplikanci zamieszkujący w okręgu danej izby tworzą z mocy prawa okręgową izbę radców prawnych, a wszyscy radcowie prawni i aplikanci zamieszkali na terenie kraju tworzą Krajową Izbę Radców Prawnych.
Mimo, że nie można zmusić radcy prawnego do przynależności do samorządu, to jednak wykonywanie zawodu bez takiej przynależności jest niemożliwe. Radca prawny decydując się na wykonywanie zawodu godzi się na przynależność o samorządu radcowskiego, która jest w sposób nierozerwalny połączona z wykonywaniem zawodu. Można więc zrezygnować wykonywania zawodu, złożyć wniosek o skreślenie z listy radców prawnych jeżeli nie chce być członkiem samorządu, niemożliwe jest jednak wykonywanie zawodu bez takiej przynależności.
